ျဒပ္၀တၳဳတို႔၏ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ပံု

 

လူတို႔သည္ ေရွးယခင္ ကစ၍ ျဒပ္၀တၳဳမ်ားကို မည္သို႔ ဖြဲ႔စည္းထားသည္ကို ေလ့လာ စူးစမ္းခဲ့ၾကသည္။ ဂရိေခတ္မွ ပညာရွင္ တစ္ဦးျဖစ္သူ အရစၥတိုတယ္(Aristotle)က ျဒပ္ပစၥည္းမ်ားကို အဆင့္ဆင့္ ေသးငယ္သြားေအာင္ ခြဲစိတ္ႏိုင္ၿပီး ၎သည္ ဘယ္ေတာ့မွ ၿပီးဆံုးမည္မဟုတ္ဟု ေျပာခဲ့သည္။ သူႏွင့္ေခတ္ၿပိဳင္ ဒီမိုကေရးတပ္စ္(Democritus)ကမူ ျဒပ္ပစၥည္းမ်ား အေသးဆံုးေသာ အက္တမ္(Atom)ဟုေခၚေသာ အမႈန္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားၿပီး ၎ကို ထပ္မံခြဲစိပ္၍ မရႏိုင္ဟုဆိုခဲ့သည္။

စာေရးဆရာ ခ်စ္ဦးညိဳ

ခ်စ္ဦးညိဳ

ref: https://my.wikipedia.org/wiki/ချစ်ဦးညို

ဆရာ ခ်စ္ဦးညိဳကို အဖ ဦးေရႊေဒါင္းညိဳ၊ အမိ ေဒၚစိန္ရင္ တို႔မွ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၃ဝ ရက္ေန႔တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၌ ေမြးဖြား ခဲ့သည္။ အမည္ရင္း ေက်ာ္စြာ ျဖစ္ၿပီး၊ ေမြးခ်င္း (၇) ေယာက္ အနက္ အႀကီးဆုံး ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ နန္းေတာ္ေရွ႕၊ မတၱရာတိုက္ မူလတန္းေက်ာင္းတြင္ ပညာ ဆည္းပူးခဲ့ၿပီး ၁၉၅၆တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ ဝက္စလီေက်ာင္းႏွင့္ ဘီဘီအိုေအေက်ာင္းမ်ား၌ အလယ္တန္း တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ မႏၲေလးအထက(၁)မွ ဆယ္တန္း ေအာင္ျမင္သည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ တကၠသိုလ္၌ ဥပစာ ဝိဇၨာ (က) တန္း တက္ေရာက္သည္။ ၁၉၆၃-၆၈တြင္ ရန္ကုန္ ဝိဇၨာႏွင့္သိပၸံတကၠသိုလ္၌ ဒႆနိကေဗဒ အဓိကျဖင့္ တက္ေရာက္ၿပီး ၁၉၆၈တြင္ ဂုဏ္ထူးသုံးဘာသာျဖင့္ ဝိဇၨာဘြဲ႕ရခဲ့သည္။ မဟာဝိဇၨာ ဆက္လက္တက္ေရာက္ခဲ့သည္။

ခင္ခင္ထူး စာအုပ္မ်ား

စာေရးဆရာမ ခင္ခင္ထူး

 

Ref: https://my.wikipedia.org/wiki/ခင်ခင်ထူး

Encyclopedia of Science & Technology

Encyclopedia of Science & Technology

McGraw-Hill- 10th Edition

Vol (1-19)

 

World Map

ကမၻာ႔ေျမပံုမ်ား

ျမန္​မာ့စြယ္​စံုက်မ္​း

ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း

ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ (၁) (က မွ ကုံ) ကို ၁၉၄၉ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ျပဳစုခဲ့ကာ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ စက္တင္ပုံႏွိပ္ၿပီးစီးခဲ့သည္။ က မွ ကုံ အထိအေၾကာင္း ရပ္မ်ားပါဝင္ေသာ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းပထမတြဲကို ၁၉၅၄ ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ခဲ့ၿပီးေနာက္၊ ဒုတိယအႀကိမ္ျပင္ဆင္ၿပီး ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ က် မွ ခြံ အထိ အေၾကာင္းမ်ားပါဝင္ေသာ ဒုတိယတြဲကို ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ ေအာက္ တိုဘာလတြင္ စက္တင္ပုံႏွိပ္ၿပီးစီးခဲ့သည္။ ၁၉၅၄-ႏွစ္ အတြဲ (၁)၊ ၁၉၅၅-ႏွစ္ အတြဲ (၂)၊ ၁၉၅၆-ႏွစ္ အတြဲ (၃)၊ ၁၉၆ဝ-ႏွစ္၊ အတြဲ (၄)ႏွင့္ ၁၉၆၁-ႏွစ္ အတြဲ (၅) မ်ားကို အဂၤလန္နိုင္ငံ၊ ေဟဇယ္ဝပ္ဆင္ ဗိုင္းေနး လီမီတက္ ပုံႏွိပ္တိုက္မွာ ရိုက္ႏွိပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၆-ႏွစ္ ျမန္မာနိုင္ငံဘာသာျပန္စာေပအသင္း (စာေပဗိမာန္) မွာ ထုတ္လုပ္ေရးဌာန ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၿပီး အတြဲ (၆) ကစတင္ကာ စာေပဗိမာန္ပုံႏွိပ္တိုက္မွ ရိုက္ႏွိပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးစြယ္စုံက်မ္း အတြဲ(၁၅)ကို ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု လက္ထက္တြင္ ၿပီးစီးခဲ့သည္။

ထူးအိမ္​သင္​သီခ်င္​းမ်ား လက္​​ေရြးစင္​

ထူးအိမ္သင္သီခ်င္းမ်ား လက္ေရြးစင္

ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ား စုစည္းမႈ

ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ား

စုစည္းမႈ 

 

သန္းေခါင္စာရင္း

သန္းေခါင္စာရင္း

တိုင္းျပည္အတြင္း မွီတင္းေနထိုင္ၾကေသာလူဦးေရအားလုံးကို တစ္ေယာက္စီ တစ္ေယာက္စီ၏ အသက္၊ လူမ်ိဳး၊ ကိုးကြယ္သည့္အယူဝါဒ၊ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ၊ အလုပ္အကိုင္မွအစ တစ္ေယာက္စီ တစ္ေယာက္စီႏွင့္သက္ဆိုင္သမၽွအေၾကာင္းအရာ အစုံအလင္မွတ္သားထားေသာစာရင္းကိုသန္းေခါင္စာရင္းဟုေခၚ၏။ တစ္နည္းအားျဖင့္သန္းေခါင္စာရင္းကို လူဦးေရစာရင္းဟုဆိုနိုင္၏။ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူေရး ဝန္ထမ္းတို႔ကအိမ္မ်ားတြင္လူစုံရွိတတ္သည့္ညဉ့္အခ်ိန္မ်ား၌ တစ္အိမ္တက္ဆင္းလွည့္လည္ေကာက္ ယူခဲ့ေသာေၾကာင့္ သန္းေခါင္စာရင္းဟုေခၚတြင္ခဲ့ဟန္တူသည္။ သို႔ရာတြင္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူျခင္းမွာ တျဖည္းျဖည္းတိုးတက္ေကာင္းမြန္၍ လြယ္ကူမွုရွိလာေသာေၾကာင့္ ညဉ့္အခ်ိန္ တစ္အိမ္ တက္ဆင္းလွည့္ လည္ေကာက္ယူေသာစံနစ္ မရွိေတာ့သေလာက္ျဖစ္ေနေပၿပီ။ ယခုအခါတြင္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူ ရန္အတြက္ခန႔္ထားေသာ ဝန္ထမ္းမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာ ေက်းရြာနယ္ေျမမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာဆိုင္ရာ ရြာသူႀကီးအကူအညီျဖင့္ သန္းေခါင္စာရင္းကိုညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္းေကာက္ယူမွတ္သားၾကရသည္။ အိမ္တိုင္းအိမ္တိုင္းသို႔ မိမိတို႔၏ အမည္၊ အသက္၊ လူမ်ိဳး၊ ကိုးကြယ္သည့္အယူဝါဒ၊ေယာက္်ား၊ မိန္မ အလုပ္အကိုင္မွအစ တစ္ေယာက္စီ တစ္ေယာက္စီႏွင့္သက္ဆိုင္သမၽွအေၾကာင္းအရာအစုံအလင္ကို ေျဖဆိုရန္ ေမးခြန္းပုံစံစာ ရြက္မ်ားေဝငွ၍ ေနထိုင္သူတို႔ကထိုပုံစံမ်ားကိုျဖည့္သြင္းေပးၾကရသည္။

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံလူဦးေရ ႏွင့္ အိမ္အေၾကာင္းအရာ သန္းေခါင္စာရင္း

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံလူဦးေရ

ႏွင့္ 

အိမ္အေၾကာင္းအရာ သန္းေခါင္စာရင္း
အစီရင္ခံစာမ်ား စုစည္းမႈ

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းကို ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ မတ္လ ၃၀ ရက္ေန႔မွ ဧၿပီလ ၁၀ ရက္ေန႔အထိ ၁၀ ရက္ၾကာ တစ္နိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာႏွင့္ ေကာက္ခံခဲ့သည္။

ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ

ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ-Constitution

နိဒါန္း

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆိုသည္မွာ နိုင္ငံေတာ္ သို႔မဟုတ္ အျခားေသာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု အုပ္ခ်ဳပ္မွုအရ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားသို႔မဟုတ္ ရွိႏွင့္ၿပီးေသာထုံးတမ္းသာဓကမ်ားကို စုစည္းထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထို စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားအားလုံး စုေပါင္း၍ မည္သည္ကမ်က္ျမင္ထင္ရွား တည္ရွိေနသည္တို႔ ပါဝင္သည္။ ထို သေဘာတရားမ်ားအား တရားဝင္ စာရြက္စာတမ္းမ်ားအျဖစ္သို႔ ခ်ေရးၿပီးေသာအခါ ထိုစာရြက္စာတမ္းတို႔ကို စာျဖင့္ေရးသားထားေသာ ဥပေဒ အျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းေျပာဆိုနိုင္သည္။

အေျခခံဥပေဒသည္ အဖြဲ႕အစည္းအဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာဏာပိုင္ မွ ကုမၸဏီမ်ား ႏွင့္ သမဝါယမ မဟုတ္ေသာ အသင္းအဖြဲ႕တို႔အထိ သက္ဆိုင္သည္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္း ဖြဲ႕စည္းျခင္းဟူသည့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ သည္လည္း ထိုအဖြဲ႕အစည္းမွ မည္သို႔ ပါဝင္ဖြဲ႕စည္းရမည္ကို ဖြင့္ဆိုထားေသာ အေျခခံဥပေဒပင္ျဖစ္သည္။ နိုင္ငံေတာ္ အတြင္းတြင္ အာဏာပိုင္ သို႔မဟုတ္ ဗဟိုအစိုးရ မည္သူအုပ္ခ်ဳပ္သည္ျဖစ္ေစ နိုင္ငံေတာ္အေပၚတြင္ အေျချပဳေသာ သေဘာတရား ထုံးတမ္းမ်ား၊ မည္သည့္ ဥပေဒမ်ားကို ျပဳလုပ္ပုံ ႏွင့္ မည္သူမွ ဥပေဒကိုျပဳသည္တို႔ကို အေျခခံဥပေဒမွ သတ္မွတ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အေျခခံဥပေဒတို႔တြင္ အထူးသျဖင့္ ေရးသားတင္သြင္းထားေသာ အေျခခံဥပေဒမ်ားသည္ အေျခခံက်ေသာအခြင့္အေရးမ်ား ကဲ့သို႔ေသာ နိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္သူတို႔မွ က်ဴးေက်ာ္ျခင္းမျပဳနိုင္သည့္ လိုင္းမ်ားကို ေဖာ္ျပျခင္းျဖင့္ နိုင္ငံအာဏာ ကန႔္သတ္ခ်က္ အျဖစ္လည္း ေဆာင္ရြက္နိုင္သည္။

အိႏၵိယနိုင္ငံ၏အေျခခံဥပေဒ သည္ကမၻာေပၚတြင္ ရွိသည့္ အာဏာပိုင္တို႔အုပ္ခ်ဳပ္သမၽွ တိုင္းျပည္တို႔တြင္ အရွည္လ်ားဆုံး ေရးသားထားသည့္ အေျခခံဥပေဒျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္မူတြင္ စာလုံးေပါင္း ၁၁၇,၃၆၉ လုံးပါဝင္သည့္ စာခ်ဳပ္ပါ ပိုဒ္ခြဲေပါင္း ၄၄၄ ခုပါဝင္သည္ လုပ္ငန္းစဥ္ေပါင္း ၁၂ ခုႏွင့္ ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ခ်က္ ၉၄ ခုတို႔ပါဝင္သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏အေျခခံဥပေဒမွာ အတိုဆုံး ေရးသားထားသည့္ အေျခခံဥပေဒျဖစ္သည္။

ေ၀ါဟာရသမိုင္း

အေျခခံဥပေဒ ဟူေသာေဝါဟာရသည္ ျပင္သစ္ စကားျဖစ္ၿပီး လက္တင္ စကားလုံး constitutio (ကြန္စတီက်ဴတီအို) မွဆင္းသက္လာသည္။ အင္ပါယာႏွင့္ ဆိုင္ေသာ ဥပေဒျပဳျခင္း တို႔ကဲ့သို႔ေသာ စည္းမ်ဥ္း၊ ႏွင့္ အစီအစဥ္ျပဳမွု တို႔တြင္ သုံးသည္။ (constitutiones principis (ကြန္စတီက်ဴတီရွင္းနီး ပရင္စီးပီးစ္) –edicta(အက္ဒစ္တာ)၊ mandata (မန္ဒါ တာ)၊ decreta(ဒီခရီတာ)၊ rescripta(ရက္(စ္)ခရစ္တာ)။[6] ထို႔ေနာက္တြင္မူ ထိုအသုံးအႏွုန္းကို အေရးႀကီးေသာ ဆုံး ျဖတ္ခ်က္မ်ားအတြက္ ဘာသာေရးဥပေဒထုံး တြင္ က်ယ္ျပန႔္စြာအသုံးျပဳလာခဲ့သည္။ အထူးသျဖင့္ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး တို႔မွ ဆုံးျဖတ္ေသာ ဥပေဒ တို႔တြင္သုံးၿပီး ယခုအခါ ပုပ္ရဟန္းမင္းႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာဥပေဒ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။

ေယဘုယ်ပါ၀င္မွုမ်ား

ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေခတ္သစ္ အဆိုျပဳေရးသားၿပီးသား အေျခခံဥပေဒတိုင္းတြင္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု သို႔မဟုတ္ မ်က္ေမွာက္ရွိေနေသာ အဖြဲ႕အစည္း တို႔အတြက္ တိက်ေသာအာဏာတို႔ကို ေပးအပ္ထားသည္။ ယင္းတို႔သည္ ျပဌာန္းၿပီးသားျဖစ္ေသာ အေျခခံဥပေဒ၏ သက္ေရာက္နိုင္မူအတိုင္းအတာအတိုင္းလက္ခံ ေဖာ္ထုတ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ Scott Gordon (စေကာ့ေဂၚဒန္) ၏အဆိုအရ နိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုသည္ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ " လူနည္းစုတို႔ အပါအဝင္ နိုင္ငံသားတိုင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ အက်ိဳးစီးပြား ႏွင့္ စိတ္ႀကိဳက္လြတ္လပ္စြာ လုပ္ကိုင္ပိုင္ခြင့္ တို႔ကို ကာကြယ္ထားျခင္း အတြက္ ျပဌာန္းထားသည့္ အာဏာထိန္းခ်ဳပ္ေဆာင္ရြက္မူ လုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို ထည့္သြင္း ပါဝင္ ထားျခင္းျဖစ္သည္။"

လက္တင္စကားလုံးျဖစ္သည့္ ဥပေဒ၊ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ျပင္ပသို႔ေရာက္ျခင္း ဟူသည္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု သို႔မဟုတ္ နိုင္ငံေရးလုပ္ငန္း တစ္ခုတို႔မွ အရာရွိ၊ ဝန္ထမ္း တို႔၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔မွာ အေျခခံဥပေဒ သို႔မဟုတ္ ျပဌာန္းဥပေဒအရ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ တို႔၏ျပင္ပသို႔ေက်ာ္လြန္ ေရာက္ရွိျခင္းဟု ေခၚပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢ သည္ ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ျခင္းမရွိသည့္ လွုပ္ရွားမွုမ်ား ပါဝင္လုပ္ေဆာင္သည္ျဖစ္၍ အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္မွ တားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္းခံရသည္။ အသင္းအဖြဲ႕တစ္ခုသည္ ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္မဆိုင္သည့္ လွုပ္ရွားမွုမ်ား ေဆာင္ရြက္လာၿပီး ယင္းလွုပ္ရွားမူမ်ားမွာ ဥပေဒ ျပင္ပသို႔ေရာက္သည့္အသင္းအဖြဲ႕၏လုပ္ပိုင္ခြင့္ဥပေဒမ်ားဟု သတ္မွတ္ၿပီး မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွလည္း ထိုလုပ္ငန္းစဥ္ဥပေဒမ်ားကို အတင္းအက်ပ္လိုက္နာခိုင္းျခင္းမရွိေခ်။ နိုင္ငံအာဏာပိုင္ ၏ အေျခခံဥပေဒတြင္ ဗဟိုအစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္သည့္ နိုင္ငံအတြင္းရွိ စီရင္စုမ်ားကို အုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရမွ အေျခခံဥပေဒတြင္း ဗဟိုအစိုးရမွ လုံးဝပိုင္ဆိုင္သက္ေရာက္ေသာ ေနရာတို႔တြင္ နိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း သေဘာတူ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုရန္ ခြင့္ျပဳျခင္းတို႔ကဲ့သို႔ေသာ ဥပေဒျပဌာန္းမွုျပဳရန္ ႀကိဳးစားျခင္း တို႔ျဖစ္သည္။

ဥပေဒ၊ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ျပင္ပသို႔ေရာက္ျခင္း သည္ ဂ်ဴရီမွျပန္လည္စစ္ေဆးၾကည့္ရွုသည့္ကိစၥမ်ိဳးတြင္ ဂ်ဴရီ တို႔၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ရပ္တန႔္ျခင္းျပဳရန္ ဥပေဒႏွင့္အညီ ရွင္းလင္းခ်က္ထုတ္၍ အာဏာတည္ေစသည္။ အရာရွိတစ္ဦးမွ အခြင့္အာဏာအလြဲသုံးစားမွုျပဳျခင္း ဟူသည္ ဥပေဒ၊ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ျပင္ပသို႔ေရာက္ျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ (အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ) လုပ္ပိုင္ခြင့္သည္ အစိုးရ၏ အခြင့္အာဏာမ်ားအေပၚတြင္ ကန႔္သတ္ထားျခင္းရွိရာ ထိုအရာရွိအေနႏွင့္ သူ မပိုင္ဆိုင္ေသာ အခြင့္အာဏာကို လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။

ယေန႔ နိုင္ငံေတာ္ အမ်ားစုတြင္ အေျခခံဥပေဒသည္ ဥပေဒျပဳအာဏာပိုင္အဖြဲ႕က ျပ႒ာန္းသည့္ ဥပေဒ ထက္ပင္ အထြဋ္အထိပ္ေရာက္ေသာ အေနအထားရွိသည္။ (ေအာက္တြင္ပါေသာ စနစ္က်စီစဥ္ထားျခင္းမရွိေသာ အေျခခံဥပေဒ ကိုၾကည့္ပါ။) ထိုသို႔ေသာ နိုင္ငံမ်ိဳးတြင္ အရာရွိတစ္ဦး၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္သည္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ မညီညြတ္ေပ။ ဆိုလိုသည္မွာ အေျခခံဥပေဒမွ အစိုးရသို႔ေပးအပ္ထားေသာ အာဏာကို ေျပာျခင္းမဟုတ္ဘဲ သူ၏လုပ္ေဆာင္မွုမွာ ဥပေဒအရ တရားမဝင္ျဖစ္၍ ပယ္ဖ်က္႐ုပ္သိမ္းခံရလၽွင္ စဦးကတည္းမွ ဖ်က္သိမ္းပယ္ဖ်က္သည္။ ယင္းသည္ စတင္လုပ္ေဆာင္မွု ျပဳကတည္းက ျဖစ္ၿပီး ယင္းကိုစတင္ေဖာ္ထုတ္မိသည့္ ေန႔ရက္ကို ဆိုျခင္းမဟုတ္ေပ။ ဥပေဒအာဏာပိုင္အဖြဲ႕က ျပဌာန္းေသာဥပေဒ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒျပဌာန္းခ်က္မ်ားပင္ျဖစ္ေစ၊ ယင္းသည္ မည္သည့္အခါကမၽွပင္"တရားဥပေဒ" ဟူ၍မရွိခဲ့ဘဲ ဥပေဒျပဳလက္ခံယူသည့္ အဆင့္ေဆာင္ရြက္ပုံမ်ားအရ ေမြးစားလက္ခံယူခဲ့ျခင္းျဖစ္ပုံရသည္။

တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ ျပႆနာမွာ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕က ျပဌာန္းေသာဥပေဒသည္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ မကိုက္ညီျခင္း မဟုတ္ဘဲ၊ အေျခအေန တစ္ရပ္ရပ္တြင္ ၎ကိုအသုံးခ်ျခင္း ျဖစ္ရပ္အား ခြင့္မျပဳ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒအရ မညီညြတ္ခဲ့သည္ဆိုလၽွင္ တရား႐ုံးတစ္ခုမွ ယင္းကို အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ကိုက္ညီ သည္ဟု သတ္မွတ္နိုင္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားရွိေၾကာင္း ဆုံးျဖတ္ေပးနိုင္သည္။ ထိုသို႔ေသာ ကိစၥမ်ိဳးတြင္ ထိုအသုံးခ်ျခင္းကိုသာ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ မကိုက္ညီဟု စည္းကမ္းဥပေဒကို လိုသလို ဆြဲဆန႔္သည္။ သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ ထိုကဲ့သို႔ ခ်ိဳးေဖာက္ပ်က္ယြင္းျခင္းတို႔အတြက္ ျပင္ဆင္ကုသမွုတို႔အား quo warranto (က်ဴရို ဝါရန္တို) ကဲ့သို႔ေသာ အေထြေထြ ဥပေဒအတြက္ ေရးသားတင္သြင္းဥပေဒ မ်ားေတာင္းဆိုထားၿပီး ျဖစ္သည္။

သမိုင္းျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္လာမႈ

ေရွးဦး အေျခခံဥပေဒမ်ား ၁၈၇၇ ခုႏွစ္တြင္ Ernest de Sarzec (အားနက္(စ္) ဒီ ဆာဇက္) ၏ ယေန႔ေခတ္ အီရတ္တြင္ ေျမတြင္းမ်ားတူးျခင္း တြင္ ဘီစီ ၂၃၀၀ ဝန္းက်င္ခန႔္က Lagash (လာဂတ္(ရွ္)) ၏ Sumerian (ဆုမာရီးယန္) ဘုရင္ Urukagina (ယူကာဂီနား) မွတင္သြင္းအဆိုျပဳခဲ့သည့္ အေစာဆုံး တရားဥပေဒ ၏က်င့္ဝတ္ စည္းကမ္းမ်ား ရွိခဲ့သည့္ အေထာက္အထားမ်ား ေတြ႕ခဲ့သည္။ အစိုးရႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒ အေစာဆုံး ပုံစံ မ်ိဳးကိုမူ ရွာေတြ႕ျခင္း မရွိခဲ့ေသာ္လည္း ၎သည္ သူ႔တိုင္းသူျပည္သားတို႔၏ အခြင့္အေရးတို႔ကို ခြင့္ျပဳေပးခဲ့သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ မုဆိုးမ ႏွင့္ မိဘမဲ့မ်ားအား အခြန္အခတို႔မွ ကင္းလြတ္ေပးခဲ့ၿပီး၊ ခ်မ္းသာသူတို႔မွ သူဆင္းရဲတို႔အား အတိုးႀကီးစား၍ ေငြတိုးခ်ျခင္း တို႔ကို ကာကြယ္ေပးခဲ့သည္။

၎ေနာက္တြင္ အစိုးရတို႔မွာ အထူး အဆိုျပဳေရးသားတင္သြင္းထားေသာ ဥပေဒတို႔ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ေရွးအက်ဆုံး စာရြက္စာတမ္းမ်ားျဖစ္သည့္Ur (အာနိုင္ငံ)(ဘီစီ ၂၀၅၀ ဝန္းက်င္) ၏ Code of Ur-Nammu ( အာ-နမ္မူ ကိုဓဥပေဒ) သည္ ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္ဟုသိရသည္။ လူသိမ်ားေသာ အျခား ေရွးေဟာင္း ဥပေဒ စည္းကမ္းတို႔တြင္Isin (အိုင္စင္နိုင္ငံ) ၏ Lipit-Ishtar (လီပစ္-အစ္ရွတာ) ၊ Babylonia (ေဘဘီလိုနီးယား) ၏ code of Hammurabi (ဟမ္မူရာဘီ ကိုဓဥပေဒ)၊ Hittite code (ဟစ္တီ ကိုဓဥပေဒ) ၊ Assyrian code (အက္စ္စီရီးရမ္း ကိုဓဥပေဒ) ႏွင့္ Mosaic law (မိုးဇက္ ဥပေဒ) တို႔ပါဝင္သည္။

ေနာက္ပိုင္း အေျခခံဥပေဒမ်ား

ေအသင္

ဘီစီ ၆၂၁ ခုတြင္ စာေရးတစ္ဦးျဖစ္ေသာ Draco (ဒရက္ကို) မွ ေအသင္ ၏ နိုင္ငံ အာဏာပိုင္ တို႔၏ ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ ႏုတ္ထြက္ ဥပေဒတို႔ကို ေရးသားစံျပဳ ဥပေဒ ျပဳခဲ့သည္။ ၎တြင္ ျပစ္မွုမ်ားစြာတို႔အတြက္ ေသဒဏ္ ေပးထားသည္၊ (ယေန႔ေခတ္တြင္ အလြန္ျပင္းထန္ေသာ စည္းကမ္းမ်ိဳးကို"Draconian" ("ဒရက္ကိုဥပေဒ") ဟုပင္ ေခၚသည္)။ Solon (ဆိုလြန္) တြင္ ဘီစီ ၅၉၄ က၊ ေအသင္၏ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားသည္ Solonian Constitution (ဆိုလိုနီယံအေျခခံဥပေဒ )ကိုဖန္တီးခဲ့ၾကသည္။ ၎သည္ အလုပ္သမားတို႔၏ ဒုကၡဆင္းရဲတို႔ကို သက္သာေစခဲ့သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူလူတန္းစားအဖြဲ႕ဝင္ျခင္းသည္ မ်ိဳးႏြယ္ (မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္) အရထက္ စည္းစိမ္ႂကြယ္ဝမွု (ဓနရွင္) ေပၚတြင္ အေျခခံရန္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့သည္။ ဘီစီ ၅၀၈ တြင္ Cleisthenes (ကလပ္(စ)စီသီးနစ္(စ္))မွ တစ္ဖန္ ေအသင္အေျခခံဥပေဒကို ျပန္လည္ျပဳျပင္၍ ဒီမိုကရက္တစ္ အုတ္ျမစ္အျဖစ္ ထားရွိခဲ့သည္။

Aristotle's constitutions diagram

Aristotle (အရစ္စတိုတယ္) (ဘီစီ ၃၅၀ ဝန္းက်င္) သည္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒအရျဖစ္ေသာ အစိုးရ တို႔၏သေဘာတရားတို႔ကို ေဖာ္ထုတ္၍ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒႏွင့္အညီ ျဖစ္ေသာ အစိုးရပုံစံ အမ်ိဳးေပါင္းမ်ားစြာကို အဆင့္သတ္မွတ္ရန္ ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ သာမန္ဥပေဒ ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအၾကား တရားဝင္ကြဲျပားျခားနားျခင္း တို႔ကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ပထမဆုံး သမိုင္းမွတ္တမ္းဝင္သူျဖစ္သည္။ သူက ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို အေျခခံအက်ဆုံး ဖြင့္ဆိုခ်က္အျဖစ္ သာမန္အသုံးအႏွုန္းတို႔ျဖင့္ “ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း ႐ုံး၊ ဌာနမ်ားကို စီစဥ္ထားရွိျခင္း” ဟုဖြင့္ဆိုခဲ့သည္။ သူ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္ ေအသင္၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၊ နိုင္ငံေရး ႏွင့္ Nicomachean Ethics (နီကိုမာခ်ီယမ္ က်င့္ဝတ္)၊ သူ႔ေခတ္အခါ၏ ေအသင္၏ အေျခခံ ဥပေဒအပါအဝင္၊ Sparta (စပါတာ) ႏွင့္ Carthage (ကာေသ့ခ်္) တို႔၏ အေျခခံဥပေဒ အမ်ိဳးစုံကို ရွာေဖြ ထုတ္ေဖာ္ခဲ့သည္။ သူ ေကာင္းသည္၊ ဆိုးသည္ဟု ယူဆသတ္မွတ္ထားသည့္ အေျခခံဥပေဒတို႔ကို အဆင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ၿပီး ေနာက္ဆုံးတြင္ အေကာင္းဆုံး အေျခခံဥပေဒဟူသည္ ေရာေႏွာထားသည့္ စနစ္တစ္ခုမ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္း၊ သက္ဦးစံပိုင္စနစ္၊ မင္းမ်ိဳးစိုးႏြယ္ စနစ္ ႏွင့္ ဒီမိုကရက္တစ္ လိုအပ္ခ်က္မ်ိဳးစုံပါဝင္သည္ဟု ေကာက္ ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။ နိုင္ငံေတာ္တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခြင့္ရွိသူ နိုင္ငံသားမ်ား၊ နိုင္ငံသားမဟုတ္သူမ်ား ႏွင့္ ကၽြန္မ်ား၊ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခြင့္မရွိသူမ်ားဟူ၍လည္း ခြဲျခားခဲ့သည္။

ေရာမ

ေရာမတို႔၏ ပထမဆုံး အေျခခံဥပေဒကို ဘီစီ ၄၄၉ တြင္ Twelve Tables (စားပြဲ တစ္ဆယ့္ႏွစ္လုံး) ဟုျပဌာန္းခဲ့သည္။ အခ်ိန္ႏွင့္အမၽွ ထပ္ေပါင္းထည့္ထားေသာ ဥပေဒမ်ားေအာက္တြင္ စီရင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေရာမ ဥပေဒသည္ Codex Theodosianus (ကိုဒက္ သီအိုဒိုဆိုင္းနပ္(စ္)) (ေအဒီ ၄၃၈) မေပၚခင္အထိ ဥပေဒတစ္ခု အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း မခံခဲ့ရေပ။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရွ႕ပိုင္းအင္ပိုင္ယာတြင္ Codex repetitæ prælectionis (ကိုဒက္ ရီပီတီေတး ပရာလက္ရွင္းနစ္) (၅၃၄) သည္ ဥေရာပ တစ္ဝွမ္းအထိ အႀကီးအက်ယ္ လႊမ္းမိုးခဲ့သည္။ အေရွ႕ပိုင္းတြင္ Leo III the Isaurian (လီယို III အစ္ဇယ္ယူရီယမ္) (၇၄၀) ၏ Ecloga (အီကလိုဂါ) ႏွင့္ Basil I (ဘာေဆး(လ္) I )(၈၇၈) ၏ Basilica (ဘာစီလီကာ) တို႔အျဖစ္ လိုက္နာခဲ့သည္။

အိႏၵိယ

ေရွးေဟာင္း အိႏၵိယ တြင္အုပ္စိုးခဲ့ေသာ ၃ ရာစု ဘီစီ Maurya (မာယူရ) ဘုရင္ အတြက္ Edicts of Ashoka (အာေသာက၏ အမိန႔္ျပန္တမ္း ) သည္ အေျခခံဥပေဒ နည္းနာက်င့္ထုံးမ်ားအျဖစ္ ထုတ္ေဖာ္ခဲ့သည္။

မီဒီနာ

Constitution of Medina (မီဒီနာ၏ အေျခခံဥပေဒ)(Arabic (အာေရဗ်): صحیفة المدینه‎, Ṣaḥīfat al-Madīna), မီဒီနာ၏ ပဋိညာဥ္ စာတမ္း ဟုလည္းေခၚသည္။ ယင္းကို အစၥလမ္ပညာရွိ မူဟာမက္ မွအၾကမ္းေရးခဲ့သည္။ ယင္းတြင္ မူဟာမက္ ႏွင့္ Yathrib (ရသရစ္) (ေနာင္တြင္ Medina (မီဒီနာ)ဟုေခၚဆို) ရွိ မူဆလင္၊ ဂ်ဴး ႏွင့္ ဗာဟီရဝါဒီ တို႔အပါအဝင္ အားလုံးေသာ အေရးႀကီးသည့္ လူမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားႏွင့္ မိသားစုမ်ား အၾကား တရားဝင္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ပါဝင္သည္။ [8][9] ထိုစာတမ္းသည္ မီဒီနာအတြင္း Aws (ေအာစ္) Aus (ေအာက့္(စ္)) အဖြဲ႕မ်ား ႏွင့္ Khazraj (ခါဇ္ေဂ်း) တို႔အၾကား ခါးသီးေသာ လူမ်ိဳးစုတြင္း ရန္ပြဲမ်ားအား အဆုံးသတ္ျခင္းသို႔ ယူေဆာင္လာေစရန္ အထူးရည္ရြယ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္း၏အက်ိဳးသက္ေရာက္မွုေၾကာင့္ မီဒီနာရွိ မူဆလင္ ၊ ဂ်ဴး ႏွင့္ ဗာဟီရဝါဒီလူမွုေရးနယ္ပယ္ တို႔တြင္ အခြင့္အေရးႏွင့္ တာဝန္ယူမွုမ်ားစြာတို႔ကို တည္ေဆာက္ေပးနိုင္ခဲ့ၿပီး Ummah (အူမာ) ဟူသည့္ တစ္နယ္တည္းအျဖစ္ တည္ေထာင္ေပးခဲ့သည္။

မီဒီနာ၏ အေျခခံဥပေဒေပၚေပါက္လာသည့္ ေန႔စြဲအတိအက်ကို အျငင္းပြားေနဆဲျဖစ္ေသာ္လည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ ပညာရွင္တို႔က Hijra (ဟစ္ဂ်ရား) (၆၂၂) အၿပီး မၾကာမီပင္ျဖစ္သည္ဟု လက္ခံၾကသည္။ ယင္းသည္ ပထမဆုံး အစၥလမ္နိုင္ငံေတာ္ကို ထိေရာက္စြာ တည္ေထာင္နိုင္ခဲ့သည္။ အေျခခံဥပေဒ ျပဌာန္းျခင္းသည္ လူမွုေရး နယ္ပယ္၏ လုံျခဳံေရး၊ ဘာသာေရးလြတ္လပ္မွု၊ မီဒီနာအား haram (ေဟရမ္) သို႔မဟုတ္ ျမင့္ျမတ္ေသာေနရာ အျဖစ္သတ္မွတ္ျခင္း (အားလုံးေသာ အၾကမ္းဖက္မွု ႏွင့္ လက္နက္တို႔အားတားျမစ္ျခင္း)၊ အမ်ိဳးသမီးတို႔၏ လုံျခဳံေရး၊ မီဒီနာအတြင္း လူမ်ိဳးစုတို႔၏ တည္ၿငိမ္ေသာဆက္ဆံေရး၊ ပဋိပကၡတြင္း လူမွုေရးနယ္ပယ္အားေထာက္ပံ့ေရးအတြက္ အခြန္စနစ္၊ ျပင္ပနိုင္ငံေရးရာ မဟာမိတ္မ်ားအတြက္ သတ္မွတ္ခ်က္ေဘာင္၊ လူတစ္ဦးခ်င္းစီအတြက္ ကာကြယ္မွု ေပးအပ္ထားေသာ စနစ္၊ စည္းကမ္းေဖာက္ဖ်က္မွုတို႔ကို ေျဖရွင္းမည့္ တရားစီရင္ေရးစနစ္၊ ႏွင့္ လူသတ္ခ( မိသားစုမ်ား သို႔မဟုတ္ လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တစ္စုံတစ္ဦးကို သတ္ျခင္းအတြက္ ဥပေဒအရ အညီအမၽွျပန္လည္ အျပစ္ေပးခံရျခင္း အစား ေပးရေသာ အဖိုးအခ) ေပးရန္ကိုပါ ထိန္းညႇိထားသည္။

အဂၤလန္

၁၁၀၀ ခုႏွစ္က အဂၤလန္ တြင္ Henry I's ( ဟင္နရီ I၏ ) လြတ္လပ္ခြင့္ေၾကညာစာတမ္း အရ ဘုရင္မင္းျမတ္အား ပထမဆုံးအႀကိမ္အျဖစ္ သူ၏ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ႏွင့္ မွူးမတ္မ်ိဳးႏြယ္တို႔ အေပၚဆက္ဆံမွုကို ခ်ဳပ္ကိုင္ခဲ့သည္။ ၎အယူအဆသည္ အဂၤလိပ္မွူးမတ္တို႔မွ ၁၂၁၅ ခုႏွစ္တြင္ King John (ဘုရင္မင္းျမတ္ ဂၽြန္) အား Magna Carta(မက္နာ ကာတာ) ကိုလက္မွတ္ေရးထိုးရန္ ဖိအားေပးျခင္းျဖင့္ အဓြန႔္ရွည္၊ မြမ္းမံခဲ့သည္။ Magna Carta(မက္နာ ကာတာ) ၏အေရးအႀကီးဆုံး အေၾကာင္းအရာမွာ “ဖမ္းဆီးခံရသူတစ္ဦးကို လႊတ္ေပးသင့္၊ မေပးသင့္ စုံစမ္းစစ္ေဆးရန္ ႐ုံးေတာ္ေရွ႕ေမွာက္သို႔ ဆင့္ေခၚသည့္အမိန႔္စာ” ႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည္။ ဆိုထားသည္မွာ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ တစ္စုံတစ္ဦးကို ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ျခင္း၊ ဥပေဒေဖာက္ဖ်က္သည္ဟု သတ္မွတ္ျခင္း၊ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးျခင္း သို႔မဟုတ္ သတ္ျခင္းတို႔ကို စိတ္ကူးေပါက္၍ျပဳလုပ္ျခင္းမွ ခြင့္မျပဳထားေပ။ ပထမဦးစြာ ဥပေဒအရသာ အဆင့္ဆင့္ေဆာင္ရြက္ ၍ဥပေဒႏွင့္အညီဆုံးျဖတ္ရမည္ဟု ပါသည္။

Magna Carta (မက္နာ ကာတာ) ၏စာခ်ဳပ္တြင္ ပါဝင္ေသာ ပိုဒ္ခြဲ ၃၉ တြင္ ဆိုထားသည္မွာ-မည္သည့္ လြတ္လပ္သူတစ္ဦးကိုမွ ဖမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ေထာင္ခ်ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ သူ၏စည္းစိမ္ဥစၥာတို႔ကို ပယ္ဖ်က္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒေဖာက္ဖ်က္သည္ဟု သတ္မွတ္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္နယ္ႏွင္ဒဏ္ေပးျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ နည္းလမ္းတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးႏွင္ဖ်က္စီးျခင္းတို႔ကို သူႏွင့္ အဆင့္တူသူမ်ားက သတ္မွတ္ထြက္ဆိုသည့္ တရားဥပေဒအရ သို႔မဟုတ္ နိုင္ငံေတာ္၏ဥပေဒအရ အျပစ္ရွိသည္ဟုသတ္မွတ္ျခင္း မဟုတ္ဘဲႏွင့္ သူ႔အားမလိုလား၍ ျပဳလုပ္ျခင္း၊ ပို႔ေဆာင္ျခင္း မျပဳလုပ္ရ ဟူ၏။ ထိုအခ်က္မွစ၍ ထိုျပဌာန္းခ်က္မွာ အဂၤလိပ္လြတ္လပ္မွုအခြင့္အေရး၏ အုတ္ျမစ္ျဖစ္လာသည္။ မူလျဖစ္ေသာ ဘုရင္မင္းျမတ္ ႏွင့္ သူ၏ မွူးမတ္မ်ိဳးႏြယ္၊ မင္းစိုးရာဇာတို႔ အၾကား လူမွုေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ မွ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လုံး အထိ တျဖည္းျဖည္း က်ယ္ျပန႔္သြားသည္။ ယင္းသည္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ဘုရင္စနစ္သို႔ ဦးတည္သြားသည္။ ယင္းမွာ ဘုရင္းမင္းျမတ္၏အာဏာႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ရွိ မွူးမတ္မ်ိဳးႏြယ္တို႔အၾကား ပိုမို၍ ညီညြတ္မၽွတမွုရွိေစရန္ ပုံေဖာ္သြားသည္။

တ႐ုတ္နိုင္ငံ

တ႐ုတ္နိုင္ငံ တြင္ Hongwu (ဟြမ္းဝူ) ဧကရာဇ္ သည္ ဘိုးဘြားပိုင္တရားဝင္အမိန႔္ (၁၃၇၅ တြင္စတင္ ျပဌာန္း၍ သူနတ္ရြာစံခ်ိန္ ၁၃၉၈ မတိုင္ခင္အထိ ႏွစ္ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ျပန္လွန္သုံးသပ္ခဲ့သည္) ကိုဖန္တီး၍ ပိုမိုေကာင္းမြန္ ေအာင္ျပဳျပင္ခဲ့သည္။ ယင္းစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ မင္မင္းဆက္ တြင္ေနာင္ ၂၅၀ ႏွစ္တိုင္တိုင္ အေျခခံဥပေဒ အျဖစ္ တည္တံ့နိုင္ခဲ့သည္။

မ်က္ေမွာက္ အေျခခံဥပေဒမ်ား

ေရွးဦးဆုံး ေရးသားခဲ့ေသာအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ယေန႔တိုင္ ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသးသည့္ နိုင္ငံမွာ San Marino (ဆမ္မာရီယို) ျဖစ္သည္။ Leges Statutae Republicae Sancti Marini (ဆမ္မာရီယို၏ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံ ဥပေဒ )သည္လက္တင္ဘာသာႏွင့္ ေရးသားထားၿပီး အုပ္ေရ ေျခာက္အုပ္ပါဝင္သည္။ ပထမဆုံးစာအုပ္တြင္ စာပိုဒ္ေရ ၆၂ ပိုဒ္ခြဲ၊ ေကာင္စီမ်ား တရား႐ုံးမ်ား ဖြဲ႕စည္းျခင္း၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မွုေရးရာ အရာရွိမ်ား ႏွင့္ သူတို႔ကို ေပးအပ္ ေသာအခြင့္အာဏာမ်ား စသည္တို႔ပါဝင္သည္။ က်န္ရွိေသာစာအုပ္မ်ားမွာ ရာဇဝတ္မွု ႏွင့္ တရားမ ဥပေဒ၊ တရားစီရင္မွု လုပ္ထုံးမ်ားႏွင့္ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ား ပါဝင္သည္။ ၁၆၀၀ ခုႏွစ္တြင္ ေရးသားခဲ့ၿပီး ၁၃၀၀ ခုႏွစ္က Statuti Comunali (စတက္က်ဴတီ ေကာ္ျမဴနလီ) (ၿမိဳ႕ေတာ္ ဥပေဒျပဳအာဏာပိုင္အဖြဲ႕)က ျပ႒ာန္းသည့္ ဥပေဒ ေပၚတြင္အေျခခံၿပီး ယင္းသည္ Codex Justinianus (ကိုဒက္ ဂ်က္စတီနီေအနပ္(စ္)) ျဖင့္လႊမ္းမိုးေနၿပီး၊ ယေန႔တိုင္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မွုရွိေနေသးသည္။

မူလ ၁၃ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ နယ္ေျမမ်ား ျဖစ္လာသည့္ ေျမာက္အေမရိကရွိ ၿဗိတိသၽွကိုလိုနီအားလုံးသည္ ၁၇၇၆ ႏွင့္ ၁၇၇၇ အတြင္း အေမရိကန္ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္း (ႏွင့္ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ပူးေပါင္း ထားေသာ နိုင္ငံအဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာစာတမ္းမ်ား ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအေျခခံဥပေဒ တို႔မတိုင္မီ) တြင္ သူတို႔ ကိုယ္ပိုင္ အေျခခံဥပေဒမ်ားကို ခံယူၾကသည္။ ယင္းတို႔တြင္ မန္ဆာခ်ဴးဆက္၊ ေကာ္နက္တီကတ္ ႏွင့္ ရိုဒ္အိုင္လန္ တို႔မပါဝင္ေပ။ ၁၇၈၀ တြင္ မန္ဆာခ်ဴးဆက္ ဓနသဟာယနိုင္ငံမ်ား မွ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္း ယေန႔ထက္တိုင္ လည္ပတ္ေနဆဲျဖစ္သည့္ ေရွးအက်ဆုံး အေျခခံဥပေဒကို ခံယူခဲ့သည္။ Connecticut (ေကာ္နက္တီကတ္) ႏွင့္ Rhode Island (ရိုဒ္အိုင္လန္) တို႔သည္ သူတို႔၏ ေရွးကိုလိုနီေၾကျငာစာတမ္းတို႔ေအာက္တြင္ တရားဝင္ ဆက္လက္ လည္ပတ္ေနၿပီး၊ ၁၈၁၈ ႏွင့္ ၁၈၄၃ တို႔တြင္ ပထမဆုံးကိုယ္ပိုင္ အေျခခံဥပေဒတို႔ကို အသီးသီးခံယူၾကသည္။

အျမင္ပြင့္လင္းလာေသာအေျခခံဥပေဒ

အသိအျမင္ဉာဏ္ အလင္းရွာေဖြသည့္ေခတ္ မွ Thomas Hobbes( ေသာမတ္(စ္) ဟုတ္(စ္))၊ Jean-Jacques Rousseau (ဂ်င္း ဂ်က္ေကာ့(စ္) ရိုစီရာ) ႏွင့္ John Locke (ဂၽြန္ ေလာ့(ခ္)ကီး) တို႔ကဲ့သို႔ေသာ ေတြးေခၚပညာရွင္တို႔မွ "ဉာဏ္အလင္းရသကဲ့သို႔ ရွင္းလင္းသည့္ အေျခခံဥပေဒ" ပုံစံကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထိုပုံစံမွ အဆိုျပဳခဲ့သည္တြင္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အစိုးရဟူသည္ ခိုင္မာမွု၊ လက္ခံနိုင္မွု၊ တာဝန္ခံတတ္မွု၊ ပြင့္လင္းမွု တို႔ရွိသင့္သည္ျဖစ္ၿပီး ျပည္သူတစ္ရပ္လုံးကိုလည္း ကိုယ္စားျပဳသင့္သည္။ (ဆိုလိုသည္မွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အေထာက္အပံ့ျပဳျခင္းျဖစ္သည္။)[27] ၁၇၈၈ ခု ဇြန္လ ၂၁ ရက္တြင္ အတည္ျပဳေသာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အေျခခံဥပေဒသည္ ၿဗိတိန္အေျခခံဥပေဒစနစ္ႏွင့္ စီရင္စုနယ္ေျမမ်ား အင္အားစု တို႔၏နိုင္ငံေရးစနစ္၊ ထို႔အျပင္ Polybius (ပိုလီဘီးယပ္စ္)၊ Locke (ေလာ့ခ္ကီး) ၊Montesquieu (မြန္တက္စ္က်ဴ) ႏွင့္ အျခားသူတို႔၏ အေရးအသားတို႔ လႊမ္းမိုးလ်က္ရွိသည္။ ထိုမွတ္တမ္းမွတ္ရာတို႔မွာ ေနာင္တြင္ သမၼတစနစ္ ႏွင့္ ေရးသားမွတ္တမ္းမွုျပဳထားသည့္ စနစ္က်ေသာ အေျခခံ ဥပေဒ တို႔၏ စံနမူနာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။

အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ အေျခခံဥပေဒမ်ား

အမ်ားအားျဖင့္ အေျခခံဥပေဒ ဟူသည့္ အသုံးအႏွုန္းသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရ၏ သဘာဝႏွင့္ သက္ေရာက္မွုကို ဖြင့္ဆိုထားသည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ႏွင့္ သေဘာတရားမ်ားကို စုစည္းထားျခင္းျဖစ္သည္။ အေျခခံ ဥပေဒအမ်ားစုသည္ အေျခခံ သေဘာအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဥပေဒျပဳေရး ႏွင့္ တရားစီရင္ေရး တို႔အၾကား တြင္ ဆက္စပ္ႏြယ္ၿပီး နိုင္ငံေတာ္၏ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြင္း ဆက္စပ္ရွက္ႏြယ္မွုႏွင့္ ထိုအဖြဲ႕အစည္းတို႔၏ အစြယ္ အပြား အဖြဲ႕ခြဲမ်ား ဆက္ႏြယ္မွုမ်ား အထိ ထိန္းညႇိရန္ အားထုတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဌာနခြဲမ်ားအား အစိုးရအႀကီးအကဲ၊ အစိုးရဌာနမ်ား၊ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႕ငယ္မ်ား ႏွင့္ အစိုးရအမွုထမ္း / ဗ်ဴရိုကေရစိ တို႔အျဖစ္ထပ္မံ ခြဲျဖာနိုင္သည္။ အေျခခံဥပေဒအမ်ားစုသည္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား ႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္အတြင္း ဆက္ ႏြယ္မွုကို ဖြင့္ဆိုရန္ႀကိဳးစားၾကသည္။ ထိုမွ နိုင္ငံသားတစ္ဦးစီတိုင္း၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္တို႔ကို က်ယ္ျပန႔္စြာ ေဖာ္ထုတ္နိုင္ရန္ ရည္ရြယ္သည္။ အျခားအားလုံးေသာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို ဝါစဥ္အလိုက္ ဆင္းသက္လာ ေစသည္ျဖစ္၍ ၎မွာ နယ္ပယ္တစ္ခု၏အေျခခံအက်ဆုံး ဥပေဒျဖစ္ရာ၊ သို႔ျဖစ္၍ အခ်ိဳ႕နယ္ေျမမ်ားတြင္ ၎ကို "အေျခခံဥပေဒ" ဟုပင္ေခၚသည္။

အဓိကသြင္ျပင္မ်ား

ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသား အေျခခံဥပေဒအားလုံးတြင္ တစ္နည္းမဟုတ္တစ္နည္း ပါဝင္တည္ရွိေနသည္ဟု နိုင္ငံေရးသိပၸံသမားတို႔ သတ္မွတ္ခဲ့သည့္ ဒီမိုကရက္တစ္ အေျခခံဥပေဒ၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား ျဖစ္သည္။

စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္း

အေျခခံက်ေသာ အဆင့္သတ္မွတ္ခြဲျခားမွုသည္ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္း ရွိျခင္း ႏွင့္ မရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် စီစဥ္ေရးသားထားေသာ အေျခခံဥပေဒဟူသည္ စာအုပ္စာတမ္းတစ္ခုတည္းအျဖစ္တြင္ပါဝင္ရမည္။ ၎မွာလည္း နိုင္ငံတြင္းရွိ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ျပဌာန္းသည့္ ရင္းျမစ္ တစ္ခုတည္းကသာ လာရမည္ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ ဥပေဒဟူသည္မွာ စာအုပ္စာတမ္းတစ္ခုတည္းအျဖစ္တြင္ မရွိျခင္း၊ ေရးသားထားမွုရွိျခင္း၊ မရွိျခင္းတို႔ပါေရာေႏွာ စုံလင္သည့္ ရင္းျမစ္ေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာပါဝင္ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။

စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒ

ကမၻာေပၚရွိ နိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒ ရွိသည္။ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒတို႔သည္ အထင္ကရ နိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲမ်ားျဖစ္သည့္ ေတာ္လွန္ေရး တို႔၏ ရလဒ္ျဖစ္သည္။ နိုင္ငံတစ္ခုမွ အေျခခံဥပေဒတစ္ခုကို လက္ခံယူသည့္ျဖစ္စဥ္သည္ ထိုအေျခခံက်ေသာ ေျပာင္းလဲမွုကို ျဖစ္ထြန္းေစသည့္ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ နိုင္ငံေရးရာ ဆက္စပ္အေျခအေနတို႔ႏွင့္ အထူး ယွဥ္တြဲလ်က္ ရွိသည္။ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒ ၏ တရားဝင္ျဖစ္ျခင္း (အဓြန႔္ရွည္ျခင္း) သည္လည္း ၎ ဥပေဒကို စတင္လက္ခံယူသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္တို႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည္။ စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒရွိသည့္ နိုင္ငံမ်ားသည္ သာမန္အားျဖင့္ ဥပေဒျပဳအာဏာပိုင္အဖြဲ႕က ျပ႒ာန္းသည့္ ပုံမွန္ ဥပေဒထက္ အေျခခံဥပေဒကို ပိုမိုအဆင့္ျမႇင့္အေလးေပးၾကသည္။

၎မွာ တရားဝင္ျပဳထားေသာ ဥပေဒျပဳအာဏာပိုင္အဖြဲ႕၏ဥပေဒႏွင့္ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ အေျခခံဥပေဒ တို႔ၾကား ပဋိပကၡ တစ္ခုခု ရွိလၽွင္ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕၏ဥပေဒအားလုံး သို႔မဟုတ္ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို တရား႐ုံးမွ တရားဥပေဒေဘာင္ျပင္ပသို႔ေရာက္ျခင္း ဟု ေၾကျငာသတ္မွတ္ၿပီး အေျခခံဥပေဒႏွင့္မညီညြတ္ေၾကာင္း ပယ္ဖ်က္နိုင္သည္။ ထပ္ေလာင္းဆိုရလၽွင္ အေျခခံဥပေဒ ကို ျပဳျပင္ျခင္း ျပဳရန္ အလြန္ေျပာင္ေျမာက္သည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားလိုအပ္သည္။ ထိုလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားမွာ အထူး တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ေခၚယူျခင္း သို႔မဟုတ္ ဥပေဒျပဳသူမ်ား၏ ေထာက္ခံမဲေပးမွု အမ်ားစုျဖစ္ရန္၊ ေဒသတြင္း ဥပေဒျပဳသူတို႔၏သေဘာတူညီမွုပါဝင္ရန္၊ ျပည္လုံးကၽြတ္မဲဆႏၵခံယူျခင္း စသည္တို႔လိုအပ္သည့္ ပါလီမန္အတြင္း သေဘာတူညီခ်က္မ်ားရယူျခင္း ႏွင့္ အျခားေသာ ရိုးရိုးဥပေဒတစ္ခုထုတ္ရန္ထက္ ပိုမိုခက္သည့္လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ရန္တြင္ ပါဝင္သည္။

စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒ

၂၀၁၀ ေရာက္သည္တြင္ အစၥေရး ၊ နယူးဇီလန္ ႏွင့္ ၿဗိတိန္ အနည္းဆုံး နိုင္ငံသုံးခုတြင္ စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္း စုထားျခင္းမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒတို႔ ရွိေနသည္။ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒ (ေရးသားတင္သြင္းမွုမျပဳထားသည့္ အေျခခံဥပေဒဟုလည္းေခၚ) တို႔သည္ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဥပေဒတို႔ ႏွင့္ သေဘာတူညီမွုစာခ်ဳပ္တို႔ "ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာမွု" တို႔၏ရလဒ္ပင္ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည့္ ဥပေဒ ျဖစ္ေသာ အဂၤလန္တြင္ အစျပဳခဲ့ေသာ ဝက္စ္မင္စတာ ထုံးတမ္း တို႔ႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္ရလ်င္ စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒတို႔တြင္ တင္သြင္းေရးသားထားေသာ ရင္းျမစ္မ်ားပါဝင္သည္။ ဥပမာ ပါလီမန္မွ ျပဌာန္းေသာ အေျခခံအက္ဥပေဒမ်ား (House of Commons Disqualification Act 1975) (ေအာက္လႊတ္ ေတာ္ စည္းဝတ္မညီညြတ္မွုအက္ဥပေဒ ၁၉၇၅)၊ Northern Ireland Act 1998 (ေျမာက္အိုင္ယာလန္အက္ဥပေဒ ၁၉၉၈)၊ Scotland Act 1998 (စေကာ့တလန္အက္ဥပေဒ ၁၉၉၈)၊ Government of Wales Act 1998 (ေဝလအစိုးရအက္ဥပေဒ ၁၉၉၈)၊ European Communities Act 1972 (ဥေရာပလူမွုဝန္းက်င္အက္ဥပေဒ ၁၉၇၂) ႏွင့္ Human Rights Act 1998 (လူ႔အခြင့္အေရးအက္ဥပေဒ ၁၉၉၈ ) ႏွင့္ ေရးသားထားျခင္း မျပဳသည့္ ရင္းျမစ္မ်ားျဖစ္ေသာ ပါလီမန္အတြင္း သေဘာတူညီလက္ခံမွုမ်ား၊ အစဥ္အလာမ်ား တို႔ကိုေလ့လာကိုးကားျခင္း၊ ေတာ္ဝင္အထူးလုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာမ်ား၊ ထုံးတမ္းမ်ား ႏွင့္ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲတို႔ကို ၾကာသပေတးေန႔တို႔တြင္သာ အျမဲက်င္းပျခင္းတို႔ကဲ့သို႔ေသာ ရိုးရာ တို႔အားလုံးစုေပါင္း၍ ၿဗိတိန္နိုင္ငံ၏ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ တို႔ကို ဖြဲ႕စည္းထားျခင္း ျဖစ္သည္။

ၿဗိတိန္အင္ပိုင္ယာ အုပ္စိုးစဥ္တြင္ ဘုရင္၏အႀကံေပးအဖြဲ႕ ဂ်ဴရီေကာ္မတီ မွ ၿဗိတိသၽွကိုလိုနီမ်ားျဖစ္သည့္ကေနဒါ ႏွင့္ ဩစေၾတးလ် ကဲ့သို႔ေသာ ဗဟိုအစိုးရဥပေဒမ်ားရွိေသာ နိုင္ငံမ်ားအတြက္ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ တရား႐ုံး အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္မွုျပဳသည္။ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္လည္း နိုင္ငံေတာ္အတြင္း အေျခခံဥပေဒေရးရာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား ျပဌာန္းမွုျပဳနိုင္သည္။ ဥပမာ နယူးဇီလန္ ၏ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ အက္ဥပေဒ ၁၉၉၃ တြင္ ပါဝင္ေသာ အပိုဒ္အခ်က္မ်ားပါ ပါလီမန္၏အျမင့္ဆုံးသက္တမ္းကာလႏွင့္ဆက္စပ္၍လည္းေကာင္း၊ အထက္လႊတ္ေတာ္၏ ေလးပုံသုံးပုံတြင္ မည္သို႔မည္ပုံေရြးေကာက္ရန္လိုအပ္ပုံ သို႔မဟုတ္ ျပည္လုံးကၽြတ္မဲဆႏၵခံယူပြဲတစ္ခုတြင္ ယွဥ္ၿပိဳင္ဘက္ကို အသာရေသာ မဲ အေရအတြက္တို႔ကို ျပင္ဆင္ရမည္၊ သို႔မဟုတ္ ပယ္ဖ်က္ရမည္ တို႔ပါဝင္သည္။

စာျဖင့္ေရးသားေဖာ္ျပထားျခင္းႏွင့္ စာျဖင့္ေရးသားေဖာ္ျပမထားျခင္း/ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုမထားျခင္း စာျဖင့္ေရးသားထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ဆိုသည့္အသုံးအႏွုန္းကို အလုံးစုံ စာျဖင့္ေရးသားထားေသာဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ကို ေဖာ္ျပရန္ အသုံးျပဳၿပီး၊ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထား ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတိုင္း ပါဝင္သည္၊ သို႔ေသာ္ စာျဖင့္ေရးသားထားေသာ စာရြက္စာတမ္း မ်ားေပၚတြင္ လုံးဝ အေျခခံသည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအားလုံးသည္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္း မဟုတ္ေပ။

စနစ္တက်ေပါင္းစုထားျခင္း

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအခ်ိဳ႕မွာ အားလုံးမဟုတ္ေသာ္လည္း အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစု ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဩစေၾတးလ် ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ အစိုးရ၏ အခြဲမ်ားအတြင္း ဆက္ႏြယ္မွု၊ အစိုးရႏွင့္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အေျခခံဥပေဒ၏ အေျခခံနိုင္ငံေရးစည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ ဥပေဒ အမ်ားစုကို စာရြက္စာတမ္းတစ္ခုတည္းျဖစ္ေသာ ဩစေၾတးလ် ဓနသဟာယနိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ စနစ္ တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ၊ ဓနသဟာယမွ ဝက္(စ္)မင္စတာ သေဘာတူလက္ခံသည့္ အက္ ဥပေဒ ၁၉၄၂ တြင္ လက္ခံခဲ့သည့္ ဝက္(စ္)မင္စတာ ဥပေဒ ႏွင့္ ဩစေၾတးလ် အက္ဥပေဒ ၁၉၈၆ တို႔ကဲ့သို႔ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ အဓိပၸာယ္မ်ားပါေသာ ဥပေဒမ်ားရွိျခင္းသည္ ဩစေၾတးလ် ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ဖြဲ႕စည္း ပုံအေျခခံဥပေဒ စာခ်ဳပ္စာတမ္းတစ္ခုတည္းအတြင္းတြင္ မပါဝင္ေၾကာင္း အဓိပၸာယ္သက္ေရာက္သည္။ တူညီေသာ ဥပမာတစ္ရပ္မွာ ၿဗိတိသၽွေျမာက္အေမရိက အက္ဥပေဒမ်ား မွ ထြက္ေပၚလာေသာ ကေနဒါဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ကေနဒါ အက္ဥပေဒ ၁၉၈၂ အရ အမည္ခံ ၿဗိတိသၽွ ထိန္းခ်ဳပ္မွုမွေန၍ အသုံးျပဳဆဲ ျဖစ္သည့္။ (ဩစေၾတးလ် အက္ ဥပေဒ ၁၉၈၆ ႏွင့္ အလားတူသည္) ကေနဒါ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ဥပေဒေပါင္း ၃၀ နီးပါးမၽွ ပါဝင္သည္။

စာျဖင့္ေရးသားေဖာ္ျပထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ဆိုသည့္အသုံးအႏွုန္းမ်ားကို စာျဖင့္ေရးသားေဖာ္ျပမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ တို႔နည္းတူ ဖလွယ္၍သုံးစြဲၾကေသာ္လည္း ထိုအသုံးအႏွုန္းမွာ နည္းပညာအရ တိက်မွုမရွိေပ။ အတိအက်ဆိုရေသာ္ စာျဖင့္ စာျဖင့္ေရးသားေဖာ္ျပမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ အတြက္ မည္သည့္အခါမၽွ အနက္အဓိပၸါယ္တူစကားလုံး မဟုတ္ပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေခတ္သစ္ ဒီမိုကရက္တစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒအားလုံးတို႔တြင္ ရိုးရိုးဥပေဒတို႔ထက္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ဥပေဒအဆင့္အတန္းမရွိလၽွင္ေသာ္မွ ၎တို႔သည္ ေရးသားထားေသာ ရင္းျမစ္မ်ား အဓိက ပါဝင္သည္။ ေနာက္ထပ္ အသုံးျပဳေသာ မွန္ကန္သည့္ အသုံးအႏွုန္းမွာ တရားဝင္ (သို႔မဟုတ္ တရားဝင္စာျဖင့္ေရးသားထားေသာ) ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေနာက္ေဖာ္ျပပါ အေၾကာင္းအရာတြင္- "ယူနိုက္တက္ ကင္းဒမ္း(န္)တြင္ တရားဝင္ [စာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ] ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ မရွိပါ " (စာရြက္စာတမ္းမ်ားေပၚတြင္ အေျခခံေသာ္လည္း ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္းမရွိသည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ကို မပိတ္ပင္ပါ။)

ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္ေနမႈ

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ား၏ အေျခခံက်ေသာ သြင္ျပင္လကၡဏာတစ္ရပ္မွာ ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္ျခင္း ရွိမရွိပင္ ျဖစ္ သည္။ ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္ေနေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ကို ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္အေနျဖင့္ သာမာန္ျပဌာန္းသတ္မွတ္ထားေသာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ၎၏ ပုံမွန္လုပ္ငန္း အစိတ္အပိုင္းအေနျဖင့္ မည္သည့္ နည္းႏွင့္မၽွ မေျပာင္းလဲနိုင္ေသာ္လည္း ကြဲျပားျခားနားၿပီးပို၍ ႀကီးေလးေသာ လုပ္ငန္းစဥ္ျဖင့္သာ ျပင္ဆင္နိုင္သည္။ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ကို အတည္ျပဳရန္အတြက္ အထူးအဖြဲ႕တစ္ခုကို ဖြဲ႕စည္းရန္ လိုအပ္ေကာင္းလိုအပ္မည္ သို႔မဟုတ္ တည္ရွိေသာ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕မ်ား၏ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားမွ ေထာက္ခံမဲအခ်ိဳးအစားသည္ ဥပေဒမ်ားကို ျပဌာန္း စဥ္ကထက္ ပို၍ျမင့္မားရမည္။

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတစ္ခု၏ ခိုင္မာေသာ က႑မ်ားသည္ ျခားနားေသာ ခိုင္မာ အျမစ္တြယ္မွု အဆင့္မ်ားကို ဖန္တီးနိုင္ၾကသည္။ ၎တို႔တြင္ ဥပေဒ ျပဳလႊတ္ေတာ္၏ ပုံမွန္လုပ္ငန္းမွေန၍ ပုံမွန္ ျပင္ ဆင္ခ်က္မ်ားထက္ ပို၍ ခက္ခဲေသာ သို႔မဟုတ္ မည္သည့္အေျခအေနေအာက္တြင္မဆို တားျမစ္ထားျခင္း ကဲ့သို႔ တစ္ခုမဟုတ္ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ျပင္ဆင္ခ်က္ အခ်ိဳ႕ကို ျပဳလုပ္ျခင္းတို႔ပါဝင္သည္။ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအမ်ားစုတြင္ ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္မွုမွာ ရွိရင္းစြဲ သြင္ျပင္တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုမထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒအေနျဖင့္ ၎ကိုယ္တိုင္ေျပာင္းလဲရန္အတြက္ လိုက္နာရမည့္ နည္းဥပေဒမ်ားကို ထည့္သြင္း လိမ့္မည္။ အေမရိကန္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ခိုင္မာစြာ အျမစ္တြယ္ေနေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၏ ဥပေဒတစ္ရပ္ျဖစ္ၿပီး ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း(န္း)၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ခိုင္မာစြာအျမစ္တြယ္ျခင္း (သို႔မဟုတ္ ဥပေဒမ်ားကို စနစ္တက် စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္း) မရွိေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ၏ ဥပမာတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ မူရင္းစာသားမွာ မေျပာင္းလဲဘဲ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားကို အတည္ျပဳၿပီး ၎တို႔ေပါင္းထည့္ကာ မူရင္းစာသားႏွင့္ အေစာပိုင္း ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားကို ပယ္ဖ်က္နိုင္ေပသည္။

လက္ေတြ႕တြင္ ဒီမိုကရက္တစ္အစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ အစိုးရ၏ ဆႏၵမ်ားကိုျပဌာန္းရန္ သို႔မဟုတ္ ျပည္သူမ်ားရပိုင္ခြင့္ တို႔ကို ဖ်က္သိမ္းရန္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၏ ခိုင္မာစြာအျမစ္တြယ္မွု မရွိျခင္းကို အသုံးမျပဳၾကပါ။ သေဘာတရားအရမူ ၎တို႔ လုပ္ေဆာင္နိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာႏွင့္ အျခားဥပေဒတို႔အၾကား ကြဲျပားျခားနားမွုမွာ ယခုထက္ထိ အေတာ္အတန္ တစ္ဖက္သတ္ဆန္လ်က္ရွိၿပီး အေရးႀကီးေသာ ယခင္ဥပေဒတို႔တြင္ ပါဝင္သည့္ သမိုင္းဝင္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကို လိုက္နာေလ့ရွိသည္။ ဥပမာ၊ ၿဗိတိသၽွ ပါလီမန္ အက္ဥပေဒ မ်ား ျဖစ္သည့္ နိုင္ငံသားတို႔၏ အေျခခံ ရပိုင္ ခြင့္မ်ား ေဖာ္ျပခ်က္၊ လူ႔အခြင့္အေရးအက္ဥပေဒႏွင့္ ပါလီမန္ မေပၚေပါက္မီက Magna Carta (မဂ္နာ ကာတာ) တို႔ကို အေျခခံ အခြင့္ အေရးမ်ားႏွင့္ မူမ်ားကို တရားဝင္ခြင့္ျပဳထားသည့္ အရာမ်ားအျဖစ္သတ္မွတ္ထားၿပီး ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒနီးပါးမၽွ သေဘာထားခဲ့ၾကသည္။

ေနာက္ထပ္ျပည္နယ္တစ္ခုတြင္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွ အာမခံ ခ်က္ေပးေကာင္း ေပးထားနိုင္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားစြာတို႔မွာ ၂၁ ရာစုအေစာပိုင္းတြင္ ၿဗိတိသၽွပါလီမန္မွေန၍ အမွန္ တကယ္ ဖ်က္သိမ္းျခင္း သို႔မဟုတ္ ျပဳျပင္မြမ္းမံျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ယင္းတို႔တြင္ ခုံသမာဓိအဖြဲ႕မွ စစ္ေဆးစီရင္နိုင္သည့္ အႂကြင္းမဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္၊ နစ္နာ လိုေသာ ဆိုလိုခ်က္မပါဘဲ တိတ္ဆိတ္ေနပိုင္ခြင့္၊ စြဲခ်က္မတင္မီ ခြင့္ျပဳထားေသာ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထိန္းသိမ္းထားျခင္းကို ၂၄ နာရီ မွ ၄၂ နာရီသို႔ တိုးျမႇင့္ျခင္း ႏွင့္ တူညီေသာ ျပစ္မွုအတြက္ ႏွစ္ႀကိမ္ မႀကိဳးစားရန္ အခြင့္အေရးတို႔ ျဖစ္သည္။ လုံးဝ

ျပဳျပင္မြမ္းမံရန္ မလိုအပ္ေသာ က႑မ်ား

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားတြင္ တည္ရွိေသာ ခိုင္မာစြာအျမစ္တြယ္မွု အားအေကာင္းဆုံးေသာ အဆင့္ ေဖာ္ျပသည္မွာ ၎တို႔၏ အေျခခံမူ အမ်ားစုမွာ သီးျခားျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အခ်ိဳ႕ေသာ က႑မ်ားမွာ မည္သို႔ေသာအေျခအေန ေအာက္တြင္မဆို ျပင္ဆင္၍ မရနိုင္ပါ။ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ တစ္သမတ္တည္းျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားေသာ ထိုဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္တစ္ခုသည္ အႂကြင္းမဲ့ ျပဳျပင္မြမ္းမံျခင္းမျပဳနိုင္ျခင္းကို ခ်ိဳးေဖာက္သည္မွတစ္ပါး ၎ကို ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္မညီေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ အညီျဖစ္သည့္ဥပေဒ ဟု ေခၚဆိုနိုင္သည္။ အဆုံးစြန္ အားျဖင့္ ၎မွာ အတြင္း သို႔မဟုတ္ ျပင္ပ အင္အားမ်ားမွေန၍ ျဖဳတ္ခ်ပစ္နိုင္ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ တစ္ရပ္ အျဖစ္ အျမဲတမ္း ျဖစ္နိုင္ေျခရွိသည္။ ဥပမာ၊ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ခု (ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲနိုင္သည့္ အခြင့္အေရးျဖင့္ တရားမၽွတမွုရွိေစရန္ ေတာင္းဆိုျခင္းျဖစ္ နိုင္သည္) သို႔မဟုတ္ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္း။

အႂကြင္းမဲ့ ျပဳျပင္မြမ္းမံျခင္းမရွိသည့္ ဥပမာတစ္ရပ္မွာ ဂ်ာမန္ဖယ္ဒရယ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျဖစ္သည္။ က႑ ၁ ႏွင့္ ၂၀ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္မွာ လူထုထံမွ ဆင္းသက္လာေသာ နိုင္ငံေတာ္အာဏာမ်ားသည္ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ား အေပၚတြင္ အေျခခံ၍ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာကို ကာကြယ္ရမည္ျဖစ္ၿပီး ၎တို႔သည္ ဒီမိုကရက္တစ္ႏွင့္ လူမူေရးဖယ္ဒရယ္ ရီပတ္ဘလစ္ျဖစ္သည့္ အစိုးရ၏ အကိုင္းအခက္သုံးခုလုံးေပၚတြင္ ခ်ည္ေႏွာင္ထားသည့္ တိုက္ရိုက္ အက်ဳံးဝင္ေသာ ဥပေဒျဖစ္သည္။ ထိုဥပေဒျပဌာန္းျခင္းမွာ တရားဥပေဒစိုးမိုးမွုအရ ျဖစ္ရမည္ျဖစ္ၿပီး ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ အညီ ျဖစ္သည့္အမိန႔္ကို ဖ်က္သိမ္းရန္ မည္သည့္ႀကိဳးစားမွုကိုမဆို ဆန႔္က်င္သည့္ ခုခံေတာ္လွန္သည့္အခြင့္အေရးကို ေနာက္ဆုံးအားထားရာအျဖစ္ ျပည္သူမ်ားတြင္ ရွိသည္။ က႑ ရ၉၊ အခန္း ၃ တြင္ ေဖာ္ျပသည္မွာ စာခ်ဳပ္စာတမ္း တစ္ေနရာတြင္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားေသာ ျပင္ဆင္ခ်က္နည္းလမ္းမ်ားအရေသာ္မွ ထိုက႑မ်ားကို ေျပာင္းလဲျခင္း မျပဳနိုင္ဟု ျဖစ္သည္။

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ျဖန႔္ေဝျခင္း

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာတည္ရွိေသာ နိုင္ငံတြင္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒလည္း အေျခခိုင္သည္။ အာဏာကို ဗဟိုမွ ခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္း၏ အတိုင္းအတာအရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ျဖန႔္ေဝျခင္းတြင္ အေျခခံအားျဖင့္ အမ်ိဳးအစားသုံးမ်ိဳး ရွိသည္- တေပါင္းတစည္းတည္း၊ ဖယ္ဒရယ္ ႏွင့္ ပူးေပါင္းအဖြဲ႕အစည္းတို႔ ျဖစ္သည္။ ကြဲျပားျခားနားျခင္းမွာ အႂကြင္းမဲ့ မဟုတ္ပါ။ တစ္ေပါင္းတစ္စည္းတည္းရွိေသာ နိုင္ငံတြင္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာမွာ တိုင္းျပည္အတြင္း လက္ဝယ္တြင္တည္ရွိၿပီး ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ထိုအရာကို အဆုံးအျဖတ္ေပးသည္။ တိုင္းျပည္၏ပိုင္နက္မ်ားကို နယ္ေျမေဒသမ်ားအျဖစ္ စိတ္ပိုင္းနိုင္ေသာ္လည္း ထိုေဒသမ်ားသည္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ မဟုတ္ဘဲ နိုင္ငံေတာ္၏ လက္ေအာက္ခံသာ ျဖစ္သည္။ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း(န္း) တြင္ ပါလီမန္ဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ အယူဝါဒမွာ အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာထက္ အဆုံးအျဖတ္ေပးၿပီး ဗဟိုတြင္သာ ေနာက္ဆုံး တည္ရွိသည္။

အာဏာတစ္ခ်ိဳ႕ကို အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း၊ စေကာ့တလန္ ႏွင့္ ေဝလ (သို႔ေသာ္ အဂၤလန္ မပါဝင္ပါ) တို႔သို႔ လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ တစ္ေပါင္းတစ္စည္းတည္းျဖစ္သည့္ နိုင္ငံမ်ား (ဥပမာ စပိန္) သည္ နိုင္ငံေတာ္လက္ေအာက္ခံ အစိုးရမ်ားသို႔ အာဏာကို ပို၍ လႊဲေျပာင္းေပးသည္မွာ လက္ေတြ႕တြင္ နိုင္ငံေတာ္အေနျဖင့္ ဖယ္ဒရယ္ျပည္နယ္တစ္ခုကဲ့သို႔ ပို၍ အလားတူ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္သည္အထိ ျဖစ္သည္။ ဖယ္ဒရယ္နိုင္ငံတစ္ခုတြင္ ဗဟိုက်ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံတစ္ခုရွိၿပီး ဖယ္ဒရယ္အစိုးရ၏ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအဓိကပါဝင္ေသာ နယ္ေျမေဒသအနည္းငယ္ႏွင့္ တစ္နိုင္ငံလုံး၏ ပိုင္နက္မ်ားပါဝင္ေသာ နယ္ေျမေဒသမ်ား ( ျပည္နယ္မ်ား၊ စီရင္စုမ်ား စသည္ျဖင့္ ေခၚသည္) အလြန္ဆုံးပါဝင္သည္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ဗဟိုႏွင့္ အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ ပါဝင္ေသာ ေဒသမ်ားအၾကားတြင္ ခြဲေဝသည္။ ကေနဒါႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႔၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားသည္ ဖယ္ဒရယ္ျပည္နယ္မ်ားကို ထူေထာင္ၿပီး အာဏာကို ဖယ္ဒရယ္အစိုးရႏွင့္ စီရင္စုမ်ား သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္မ်ား အၾကား တြင္ ခြဲေဝပိုင္းျခားသည္။ ေဒသမ်ား၏ တစ္ခုစီတြင္ ၎တို႔၏ကိုယ္ပိုင္ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို တစ္လွည့္စီ ရေကာင္း ရနိုင္သည္ (တစ္ေပါင္းတစ္စည္းတည္းျဖစ္ေသာ သဘာဝ)။

ရည္မွန္းခ်က္ တူညီေသာ နိုင္ငံအမ်ားစု တည္ေထာင္ထားေသာ နိုင္ငံတြင္ နယ္ေျမေဒသမ်ားစြာ ပါဝင္ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ အဓိကက်ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံတြင္ ကန႔္သတ္ခ်က္ရွိေသာ ညႇိႏွိုင္းေဆာင္ရြက္သည့္ အာဏာသာရွိၿပီး အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာမွာ နယ္ေျမမ်ားတြင္ တည္ရွိသည္။ နိုင္ငံအမ်ားစုတည္ေထာင္ထားေသာ နိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ရွားပါးၿပီး "စုေပါင္းတည္ေထာင္ထားေသာ" နိုင္ငံမ်ားဟု ဆိုေသာ နိုင္ငံမ်ားသည္ အမွန္တကယ္ ဖယ္ဒရယ္ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အျငင္းပြားေလ့ရွိသည္။ ျပည္ေထာင္စု သို႔မဟုတ္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ တစ္ခုတြင္ ပါဝင္ျခင္းမရွိသည့္ နိုင္ငံမ်ားအုပ္စုသည္ စာခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားျဖင့္ ၎တို႔၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို နိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာပါဝင္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းအေဆာက္အအုံသို႔ အတိုင္းအတာအခ်ိဳ႕အထိ စြန႔္လႊတ္ေပးသည္။ ဥပမာ၊ ဥေရာပ သမဂၢ တြင္ ပါဝင္ေသာ နိုင္ငံမ်ားသည္ ၎တို႔၏ အႂကြင္းမဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို နည္းလမ္းအခ်ိဳ႕ျဖင့္ ကန႔္သတ္သည့္ သမဂၢ အႏွံ့က်ယ္ျပန႔္ ေသာ စီမံခ်က္မ်ားကို လိုက္နာရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ဥပမာ၊ ယခင္က အမ်ိဳးသား ယူနစ္မ်ားကို သုံးစြဲခဲ့သည့္ အစား မက္ထရစ္စနစ္ အတိုင္းအတာ ကို သုံးစြဲခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

အာဏာမ်ားကို ခြဲျခားျခင္း

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားသည္ အစိုးရ၏ ေျမာက္ျမားစြာေသာဌာနမ်ားအၾကားတြင္ အာဏာကို တိက်ျပတ္သားစြာ ခြဲ ေဝေလ့ ရွိသည္။ Baron de Montesquieu (ဘာရြန္ ဒီ မြန္တီက်ဴရီ) ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ စံပုံစံတြင္ အစိုးရ၏ အကိုင္းအခက္ သုံးခုပါဝင္သည္- စီမံခန႔္ခြဲေရး၊ ဥပေဒျပဳေရး ႏွင့္ တရားေရး ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားတြင္ စာရင္းဌာန တစ္ခုကဲ့သို႔ေသာ အပိုဌာနမ်ားပါဝင္သည္။ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားသည္ ထိုဌာနမ်ား အတြင္းတြင္ အာဏာခြဲေဝျခင္း ပမာဏႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ ကြဲျပားၾကသည္။

တာဝန္ယူမွု ပုံသ႑ာန္မ်ား

သမၼတစနစ္ႏွင့္ သမၼတစနစ္ တစ္ခ်ိဳ႕တစ္ဝက္ပါေသာစနစ္ က်င့္သုံးသည့္ အစိုးရတြင္ ဝန္ႀကီးမ်ားကို ခန႔္နိုင္၊ ျဖဳတ္နိုင္ သည့္ သူေကာင္းျပဳနိုင္ေသာ အာဏာမ်ားကို ရရွိထားသည့္ သမၼတ ထံတြင္ ဌာနဆိုင္ရာ အတြင္းဝန္မ်ား/ ဝန္ႀကီး မ်ားတို႔သည္ တာဝန္ခံၾကသည္။ သမၼတသည္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ျပည္သူလူထုထံတြင္ တာဝန္ခံသည္။ ပါလီမန္စနစ္မ်ားတြင္ ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ ပါလီမန္တြင္ တာဝန္ခံၾကေသာ္လည္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္သည္ ၎တို႔ကို ခန႔္အပ္ျခင္း၊ ျဖဳတ္ခ်ျခင္း ျပဳလုပ္သည္။ တစ္ျပန္တစ္လွည့္စီ အေနျဖင့္ အကယ္၍ အစိုးရသည္ ပါလီမန္၏ ယုံၾကည္မွုကို ဆုံးရွုံးေသာ အခါ (သို႔မဟုတ္ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း) ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္သည္ ႏုတ္ထြက္လိမ့္မည္။ အကယ္၍ အစိုးရသည္ အယုံအၾကည္မရွိ အဆိုကို မဲခြဲရာတြင္ ရွုံးနိမ့္ျခင္း သို႔မဟုတ္ တိုင္းျပည္ေပၚမူတည္၍ ဘတ္ဂ်တ္မဲခြဲျခင္းစသည့္ ပါလီမန္တြင္ ထူးထူးျခား ျခား အေရးႀကီးသည့္ မဲေပးျခင္းတြင္ ရွုံးနိမ့္ေသာအခါ ယုံၾကည္မွုဆုံးရွုံးနိုင္သည္။ အစိုးရသည္ အယုံအၾကည္မရွိျခင္း ခံရေသာအခါ အစိုးရအသစ္ဖြဲ႕စည္းသည့္ အခ်ိန္တိုင္ေအာင္ အာဏာတည္သည္။ ပုံမွန္အားျဖင့္ အေထြေထြေရြး ေကာက္ပြဲတစ္ခု က်င္းပရန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ေသခ်ာေပါက္ လိုအပ္ျခင္းမရွိပါ။

အေရးေပၚ အေျခအေန

ႁခြင္းခ်က္ျဖစ္သည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္ အေရးေပၚအေျခအေန ပုံစံအခ်ိဳ႕ကို ေၾကညာျခင္းအား ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ မ်ားစြာတို႔မွ ခြင့္ျပဳထားၿပီး ထိုအေတာအတြင္းတြင္ အခြင့္အေရးႏွင့္ အာမခံခ်က္အခ်ိဳ႕တို႔ကို ဆိုင္းငံ့ထားသည္။ ထိုတမင္ ရည္ရြယ္ေသာ လြတ္ေပါက္ကို လူ႔အခြင့္အေရးအား ဂ႐ုမထားဘဲ သေဘာထားကြဲလြဲမွုကို ဖိႏွိပ္ရန္ အစိုးရ အားခြင့္ျပဳသည့္အေနျဖင့္ လြဲမွားစြာ အသုံးျပဳနိုင္ၿပီး အသုံးလည္းျပဳခဲ့ၾကသည္— အေရးေပၚအေျခအေန ေဆာင္းပါး တြင္ ၾကည့္ပါ။

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ဆိုင္ရာ တရား႐ုံးမ်ား

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားကို မည္သည့္နည္းႏွင့္မၽွ အျမဲတမ္းမဟုတ္ေစကာမူ ဥပေဒေရးရာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုျဖင့္ အကာအကြယ္ေပးထားေလ့ရွိၿပီး ၎၏တာဝန္မွာ ထိုအေျခခံဥပေဒကို အဓိပၸာယ္ေကာက္ရွင္းလင္းရန္ႏွင့္ အေၾကာင္းအပ္စပ္ပါက ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္သည့္ ဟာကြက္ျဖစ္ေသာ စီမံခန႔္ခြဲမွုႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ အျပဳအမူမ်ားကို ေၾကညာရန္ ျဖစ္သည္။ ဂ်ာမနီကဲ့သို႔ေသာ အခ်ိဳ႕နိုင္ငံမ်ားတြင္ ထိုလုပ္ငန္းကို သီးသန႔္ႏွစ္ျမႇုပ္ထားေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ တရား႐ုံးမွ တာဝန္ယူၿပီး ၎သည္ ထိုလုပ္ငန္း (ထိုလုပ္ငန္း တစ္ခုတည္းကိုသာ) လုပ္ေဆာင္သည္။ အိုင္ယာလန္ကဲ့သို႔ေသာ အျခားနိုင္ငံမ်ားတြင္ ရိုးရိုးတရား႐ုံးမ်ားအေနျဖင့္ ထိုလုပ္ငန္းကို ၎တို႔၏ အျခားေသာတာဝန္ဝတၱရားမ်ားအျပင္ေဆာင္ရြက္ေကာင္းေဆာင္ရြက္ၾကလိမ့္မည္။ အျခားတစ္ေနရာရာကဲ့သို႔ေသာ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း(န္း)တြင္မူ အက္ဥပေဒတစ္ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ မညီဟု ေၾကညာေသာ အယူအဆမ်ိဳးမရွိေပ။

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းဆိုသည္မွာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတရား႐ုံးမွ အဆုံးအျဖတ္ေပးရေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ဆန႔္က်င္သည့္ အျပဳအမူ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္မွုျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ မညီပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ နိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္မွု က႑မွ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း ဆိုသည္မွာ ျပည္သူလူထုဆိုင္ရာ တရား႐ုံးတစ္႐ုံးတြင္ တာဝန္ရွိသူတစ္ဦး အေနျဖင့္ ထို႐ုံးသို႔ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွ ေပးထားေသာ အခြင့္အာဏာမ်ားထက္ ေက်ာ္လြန္၍ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ျခင္း ျဖစ္နိုင္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ တရားစီရင္ေရးက႑မွ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းဆိုသည္မွာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကို ဆန႔္က်င္သည့္ ဥပေဒတစ္ရပ္ကို ေလ်ာ္ကန္ေသာ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္မွတဆင့္ ပထမဦးစြာ ျဖတ္သန္းျခင္းမျပဳဘဲ ထိုဥပေဒကို အတည္ျပဳရန္ ႀကိဳးစားျခင္းျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ေသာနိုင္ငံမ်ား အဓိကအားျဖင့္ စနစ္တက်စီစဥ္ေပါင္းစုထားျခင္း မရွိသည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမ်ားရွိသည့္ နိုင္ငံမ်ားတြင္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ တရား႐ုံးမ်ိဳး လုံးဝမရွိေပ။ ဥပမာအားျဖင့္ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း(န္း)သည္ ပါလီမန္ႏွင့္ ဆိုင္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ စည္းမ်ဥ္းေအာက္တြင္ အစဥ္အလာအားျဖင့္ လုပ္ငန္းလည္ပတ္ေနၿပီး ၎အရ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း(န္း) ပါလီမန္မွ အတည္ျပဳခဲ့ေသာ ဥပေဒမ်ားကို တရား႐ုံးမ်ားမွ ေမးခြန္းထုတ္ျခင္း မျပဳနိုင္ေပ။

Reference: wikipedia

ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ (3)ခုရွိခဲ့ပါတယ္။
1. 1947ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
https://drive.google.com/open…

2. 1974ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
https://drive.google.com/open…
3. 2008ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
https://drive.google.com/open…
2008ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ကို Android Phone ေတြအတြက္ Application ပါ
https://drive.google.com/open…

ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္သမိုင္း

ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္သမိုင္း

နိဒါန္း

မိမိတို႔ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ ဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ တိုင္းရင္းသားျပည္သူအားလုံးပါဝင္နိုင္မည့္ ပါတီစုံဒီမိုကေရစီ စနစ္ ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအားလုံးပါဝင္ေသာ ပါတီစုံဒီမိုကေရစီအေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ေအာင္ျမင္စြာ က်င္းပနိုင္ေရးသည္ အဓိကက်လွပါသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ၊ တရားစီရင္ေရးအာဏာ စသည့္ အာဏာ (၃) ရပ္ ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ရန္အတြက္ အေျခခံအုတ္ျမစ္တစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္သူမ်ားအား ကိုယ္စားျပဳ သည့္ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ေပးရသည့္ စနစ္လည္းျဖစ္ပါသည္။ ထိုေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ကို ေအာင္ျမင္စြာက်င္းပေပးနိုင္ရန္ အာဏာ (၃) ရပ္ႏွင့္သက္ဆိုင္မွုမရွိဘဲ သီးျခား လြတ္လပ္သည့္ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္လည္း ရွိရန္လိုအပ္ပါသည္။